Yıllık izin hakkı, işçiye dinlenme amacıyla tanınan yasal bir haktır ve bu hakkın karşılığı olan ücret, çalışırken talep edilemez. Ancak kullanılmayan yıllık izin günlerinin ücreti yalnızca iş sözleşmesi sona erdiğinde ödenebilir. İşçi işten hangi sebeple ayrılırsa ayrılsın işverenden birikmiş izin günlerinin parasını alma hakkına sahip. İşte yıllık izin konusunda bilinmesi gereken tüm detaylar…
İşçilerin yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa’nın 50. maddesi ile güvence altına alınmış temel bir haktır. İşçinin dinlenme hakkını korumaya yönelik bu düzenleme, hiçbir şekilde feragat edilemeyecek bir hak niteliği taşır. Yani, işçi kendi isteğiyle bile yıllık izninden vazgeçemez, bu hak devredilemez.
İZİN ÜCRETİ İŞTEN AYRILINCA ÖDENİR
İş Kanunu’na tabi çalışanların kullanmadığı izin hakları, işyerinden ayrıldıkları güne kadar saklı kalır. Hangi gerekçeyle olursa olsun işten ayrılan işçi, birikmiş tüm izin günlerinin karşılığını, işten çıktığı tarihteki son brüt maaşı üzerinden alma hakkına sahiptir. Ancak bu ücret, işçi çalışırken ödenemez. İşverenle karşılıklı anlaşılmış olsa bile, kullanılmayan izinlerin ücretinin çalışırken ödenmesi yasaya aykırıdır.
İZİN KULLANDIRILDIĞINI İŞVEREN İSPATLAMAK ZORUNDA
Bazı işverenler, işçinin izne hiç çıkmamasına rağmen izin kullanılmış gibi evrak düzenleyebiliyor. Oysa izinlerin gerçekten kullandırıldığını ispatlama yükümlülüğü işverene aittir. Bu da ancak işçinin imzaladığı izin defteri ya da eşdeğer belgelerle mümkündür. Fiilen izin yapılmadığı halde işçiden yazılı belge alınması da hukuken geçerli sayılmaz.
BEŞ YIL İÇİNDE TALEP EDİLMELİ
İşçi, kullanmadığı izinlerin ücretini yalnızca işten ayrıldıktan sonra talep edebilir. Üstelik bu talep, işten ayrılmayı takip eden 5 yıl içinde yapılmalı. Aksi halde zamanaşımı devreye girer ve ödeme hakkı ortadan kalkar. İşveren ödeme yapmazsa, işçinin bu süre içinde dava açması gerekir.
ZORLA İZİN BELGESİ İMZALAYAN İŞÇİLER NE YAPMALI?
Bazı durumlarda işçiler, işini kaybetme korkusuyla izinli olmadıkları halde izinli gösterilen belgeleri imzalamak zorunda kalabiliyor. Bu tür durumlarla karşılaşanların, izne çıkarıldıkları tarihlerde çalıştıklarını gösteren delilleri saklamaları büyük önem taşıyor. Mahkemeye sunulabilecek güçlü belgelerle haklarını geri almaları mümkün.
İZİN ÜCRETİNİN HESAPLANMA ŞEKLİ
Kullanılmayan izinlerin parası, işçinin işten ayrılmadan önceki son brüt maaşı esas alınarak hesaplanır. Bu ödeme, prime esas kazanç matrahına dahil edilir. Brüt tutar üzerinden sosyal güvenlik ve işsizlik sigortası primleri ile gelir ve damga vergisi kesilerek net ödeme yapılır. Ancak toplam matrah asgari ücretin 7,5 katını aşıyorsa, bu aşan kısım sadece gelir vergisine tabi tutulur.
İZİN SÜRESİ VE BÖLÜNME ŞARTLARI
Yıllık izin süresi, işçinin kıdemine göre değişir:
1-5 yıl arası çalışanlara en az 14 gün,
5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışanlara 20 gün,
15 yıldan fazla çalışanlara ise en az 26 gün izin verilmelidir.
Ayrıca, 18 yaşından küçük ya da 50 yaşından büyük tüm işçilere yıllık en az 20 gün izin hakkı tanınır.
İzin süreleri kural olarak bölünemez. Ancak işçi ve işveren anlaşırsa, en az 10 günü kesintisiz olmak şartıyla kalan izin günleri parça parça kullanılabilir. Bunun dışında kalan diğer ücretsiz izinler, yıllık izne sayılmaz.
